گاو آهن

مشخصات فني
نام: گاوآهن برگردان‌دار
نام اتصال: سوارشونده (هيدروليكي)
قابليت اتصال: جزء گروه اول و دوم
نوع از نظر كار: گاوآهني است چندمنظوره براي انجام كارهاي عمومي
ساير مشخصات:

مدل گاوآهن
شرح
باغي
يك‌طرفه
دوطرفه
2خيش
3خيش
4خيش
3خيش
4خيش

طول برحسب سانتيمتر
100
132
200
270
300
400
عرض برحسب سانتيمتر
80
99
115
145
160
190
ارتفاع برحسب سانتيمتر
92
110
110
115
135
145
وزن طرح برزيلي كيلوگرم
93
204
260
383
ــ
ــ
وزن طرح حجم كيلوگرم
ــ
245
325
425
800
960
عرض كار هر خيش بر حسب سانتيمتر
25
30
30
30
30
35
حداقل عرض كار بر حسب سانتيمتر
50
60
90
120
90
140
حداكثر عرض كار بر حسب سانتيمتر
60
70
115
140
115
160
قدرت مورد نياز جهت كشش برحسب قوه اسب‌بخار
20
45
65
90
90
120

توجه: سازنده مجاز به تغيير مشخصات فني اعلام شده بدون اعلام قبلي خواهد بود.

گاوآهن دوطرفه جم
ويژگيهاي گاوآهن دوطرفه:
¶تيغه‌هاي گاوآهن دوطرفه در دو سمت شاسي قرار گرفتنه‌اند و از لحاظ وزن و اندازه با هم مساوي هستند، اما برگردان آنها مخالف يكديگر عمل مي‌كند، يعني اگر تنه‌هاي يك سمت ، خاك را به سمت راست برگردانند تنه‌هاي سمت مخالف خاك را به چپ برمي‌گردانند.
¶گاوآهن‌هاي دوطرفه سوارشونده ساخته مي‌شوند.
¶عمل چرخانيدن تنه‌ها حول محور اصلي بوسيله جك دوطرفه صورت مي‌گيرد. اين جك هربار تنه‌ها را به اندازه 180 درجه جابجا مي‌كند و براي جلوگيري از گرد و خاك در جاي خود استتار مي‌باشد.
نحوه كار با گاوآهن دوطرفه:
شروع كار گاوآهن از يك سمت زمين مي‌باشد. يعني تراكتور در كنار و امتداد يك ضلع مزرعه حركت مي‌كند و خاك را به سمت بيرون برمي‌گرداند. در انتهاي خط پس از دورزدن تراكتور را به‌صورت درجا بايد تنه‌ها را 180 درجه برگردانده و چرخ سمت شخم تراكتور را در داخل شيار ايجاد شده توسط آخرين تنه قرار دهيد و عمل شخم تا ضلع مقابل به همين نحو ادامه پيدا مي‌كند.
لازم به يادآوري است در شخم با اين‌گونه چون خاك به اندازه عرض يك خيش به يك سمت منتقل مي‌شود در هرسال بايد شخم را از ضلع مقابل شخم سال قبل شروع كرد.

مزاياي گاوآهن دو طرفه :
¶عدم نياز به عمليات تسطيح
در گاوآهنهاي يك‌طرفه ، مزرعه به قطعات فرضي كوچكتر تقسيم شده و در محل شروع و اتمام شخم جوي و پشته ايجاد مي‌شود. با تكرار شخم طي چند سال بعلت جابجايي زياد خاك ناهمواري ايجاد مي‌شود. در حاليكه با گاوآهنهاي دوطرفه ( بدون تقسيم‌ مزرعه به قطعات كوچك) چون شخم از يك ضلع مزرعه شروع مي‌شود هميشه خاك به يك طرف ريخته شده و هيچگونه جوي و پشته در وسط زمين ايجاد نمي‌شود و زمين ناهمواري پيدا نمي‌كند.
¶جلوگيري از اتلاف وقت:
¶چون در قطعات كوچك براي ادامه شخم با گاوآهن يك‌طرفه راننده مجبور مي‌باشد با دنده عقب يا دور زدن و حركت بدون شخم تا محل شروع بيايد وقت زيادي تلف خواهد شد ولي در شخم با گاوآهن دوطرفه چنان كه قبلاً ذكر شده اين مشكل برطرف گرديده است.
نماي ظاهري شخم با گاوآهن يك‌طرفه:
الف) يك پشته در وسط و دو شيار در كناره‌هاي زمين ايجاد مي شود.
ب) يك شيار در وسط و دو پشته در كناره‌هاي زمين ايجاد مي‌شود. در هر دو حالت الف و ب پشته و شيارهاي ايجاد شده و زمين را بايد توسط عمليات تسطيح ترميم نمود.

نماي ظاهري شخم با گاوآهن‌هاي دوطرفه:
در اين شخم خاك هميشه به يك سمت جابجا مي‌شود و نياز به عمليات تسطيح ندارد و در شخم بعدي از جهت مقابل خاك به جاي اوليه بازمي‌گردد.
نحوه كار چرخ عقب:
چون چرخ عقب گاوآهن به دومنظور يكي تثبيت عمق شخم و ديگر حمل‌و‌نقل طراحي گرديده در هنگام شخم بين چرخ را طوري قرار دهيد كه چرخ در سمت زمين ساده قرار گيرد و بوسيله پيچهاي مخصوص عمق شخم را تنظيم نمائيد و در هنگام حمل‌و‌نقل پين چرخ را جابجا نموده و گاو‌آهن را بصورت افقي درآورده و با پيچ مخصوص در جاي خود ببنديد تا گاوآهن بصورت يكپارچه قرار گيرد.
¶صرفه‌جويي در زمان كار
در استفاده از اين گاوآهن ، تراكتور پس از پايان يك خط برخلاف گاوآهن يك‌طرفه ، درجا دور زده و همان خط را از برگشت ادامه مي‌دهد كه درضمن سرعت بخشيدن در كار شخم، همزمان نيز مي‌توان تراكتور ديگري را براي عمليات كلوخ‌شكني (ديسك‌زني) وارد زمين نمود بدون‌اينكه نيازي به قطعه‌بندي باشد.
عمليات تهيه و آماده‌سازي زمين را در مدت بسيار كوتاهي ميسر مي‌نمايد.
زمينهاي تهيه و آماده‌سازي زمين را در مدت بسيار كوتاهي ميسر مي‌نمايد.
زمينهاي بزرگ كه بواسطه توالي كشت محصولات مختلف در طول سال و پس از برداشت محصول بلافاصله بايد زمين را براي كشت بعدي آماده نموده، بكارگيري اين وسيله خاك‌ورزي علاوه بر مزاياي فوق امكان مهيا نمودن خاك را در فرصتي كمتر به سادگي عرضه مي‌دارد.

گاو آهن بشقابي

گاو آهن بشقابي براي انجام خاك ورزي اوليه مورد استفاده قرار مي گيرند و كار آنها تا حدودي شبيه به كار گاواهن هاي برگردان دار مي باشد اين گاوآهنها از يك سري بشقاب هاي مقعر گردنده كه به صورت انفرادي و جدا از هم بر روي يكشاسي قرار گرفته اند تشكيل مي گردند عمق كار بشقاب ها به وسيله يك يا چند چرخ ويا توسط سيستم هاي هيدروليك تراكتور كنترل مي شوند
اصول كار با گاو آهن بشقابي در هنگام كار با گاو آهن بشقابي خاك و خاشاك توسط عمل چرخش بشقاب ها قطع و جا به جا مي شود چنانچه بشقاب ها بدون صفحه تمييز كن كار كنند بيشتر عمل مخلوط كردن خاك بريده شده را انجام مي دهند تا برگرداندن خاك در صورت استفاده از صفحه تمييز كن برگردان دار خاك شبيه انچه كه در گاوآهن هاي برگردان دار انجام مي شوئد برگردانده مي شود البته عمل برگرداندن خاك به خوبي گاوآهن هاي برگردان دار صورت نمي گيرد گاواهن هاي بشقابي بايد با سرعتي نسبتا كم و يكنواخت كار كنند تا عمل برش و عرض برش را كنترل كنند اين گاو آهن ها در سرعتهاي زياد خوب كار نمي كنندو ضمنا سرعت زياد باعث تقليل در عمق شخم مي شود
انواع گاوآهن هاي بشقابي گاو آهن هاي بشقابي معمولا داراي 1 تا7 بشقاب مقعر مي باشند كه عرض برش هر بشقاب ممكن است بين حدود 30.5تا18.5 سانتي مترباشد .بشقابها معمولا در اندازه هاي مختلف به قطر 96.5تا61 سانتي متر دردسترس هستند. تقعر بشقاب ها معمولا بين16.5تا9 سانتي متر وضخامت آنها بين 6.5تا5 سانتي متر است . حداكثر عمق كار بشقاب ها،حدود 3/1قطر آنهاست.

گاو آهن یا خیش اولین وسیله ای است که معمولاًدرتهیه بستر به کار می رود. در حال حاضر چهار نوع گاو آهن قابل تشخیص است : گاو آهنسوکی (moldboard plow) ، گاو آهن بشقابی (disk plow) ، گاو آهن قلمی (chisel plow) و گاو آهن ایرانی. کاربرد و نتایج کار این گاو آهن ها کم و بیش از یکدیگر متفاوتند.
گاو آهن سوکی شامل یک سطح خمیده و شیب دار به نام صفحه برگردان است که در جلو وپائین آن تیغه تیز و برنده ای بنام سوک واقع می باشد. سوک بطور مایل و با زاویه ایتنگ تر از 90 درجه نسبت به جهت حرکت گاو آهن واقع است. ممکن است در جلو گاو آهنقطعه قمه ای شکل و یا یک دیسک به نام پیش بر کاردی قرار داشته باشد که به باز کردنو شکافتن خاک کمک می نماید. گاوآهن بوسیله تراکتور و یا دام کشیده شده و در خاک فرومی رود. ستونی از خاک که توسط سوک بریده می شود، بر روی صفحه برگردان بالا می رود وضمن این که خاک از هم پاشیده می شود به سمت راست گاو آهن بر می گردد. گاوآهن هائیکه توسط تراکتور کشیده میشوند از چند واحد گاو آهن تشکیل گردیده اند که بر روی شاسیمشترکی قرار دارند عرض کار هر واحد گاوآهن از 18 تا 45 سانتیمتر تغییر می کند.
گاوآهن سوکی خاک را بطورکامل زیر و رو کرده، خاک سطحی را به زیر و خاک عمقی رابه سطح می آورد. این دستگاه بهترین وسیله برای دفن بقایای گیاهی و بازکردن ذرات خاکاز یکدیگر است. در عین حال استفاده از گاوآهن سوکی نتایجی در بر دارد که ممکن استدر بعضی شرایط مطلوب نباشند. آوردن خاک عمقی به سطح سبب اتلاف رطوبت خاک عمقی میگردد. چنین وضعی مناسب شرایط دیم کاری و یا محدودیت دسترسی به آب آبیاری نیست. بهکارگیری گاوآهن سوکی در اراضی گاورو خاک را بصورت ذرات کوچکی در می آورد و خاک درمعرض فرسایش آبی و بادی قرار می گیرد. هزینه کار این نوع گاوآهن نیز زیاد است. بطورکلی از گاو آهن سوکی هنگامی استفاده می شود که نرم بودن خاک تا عمق زیادی (کهدر اغلب موارد از 30 سانتیمتر تجاوز نمی کند) ضروری بوده و اختلاط کامل بقایا باخاک هدف باشد.
هر واحد گاوآهن بشقابی یا دیسکی شامل صفحه ای بزرگ و کاسه ای شکلاست به قطر 50 تا 95 سانتیمتر که در طول یک محور مرکزی می چرخد. ستونی از خاک کهتوسط لبه تیز بشقاب بریده می شود در سطح شیب دار بشقاب بالا رفته و ضمن این که ازهم پاشیده می شود به سمت راست گاوآهن بر می گردد. معمولاً چند واحد گاو آهن بشقابیروی یک شاسی قرار دارند و دستگاه با تراکتور کشیده میشود. چون طی حرکت در زمین و دراثر نیروی ناشی از مقاومت خاک، بشقابی به حول محور خویش می چرخد، گاو آهن بشقابی باسهولتی بیش از گاو آهن سوکی در خاکهای خشک، متراکم و چمنی پیش میرود. میزان برگشت وخرد شدن خاک تابع زاویه برخورد بشقاب با خاک است و هر چه سطح بشقاب با جهت حرکتتراکتور زاویه عمودتری بسازد، برگشت خاک کاملتر خواهد بود. از این تغییر زاویه برایانجام نیمه شخم استفاده می کنند. گاو آهن های بشقابی که بطور مایل نسبت به جهت حرکتتراکتور در خاک پیش می روند به گاو آهنهای بشقابی یک طرفه موسومند. کاربرد این گونهگاوآهنها در انجام نیمه شخم است عمل نیمه شخم توسط گاو آهن قلمی نیز انجام میشود. اسکنه (chisel) یا قلم پایه ای فولادی است که نوکی تیز و پاشنه ای شکل دارد.
شکل و ابعاد پایه های فولادی بسیار متفاوت است، ولی می توان آنها را به سهاندازه بزرگ، متوسط و کوچک تقسیم نمود. نوع بزرگ آن که جهت بازکردن و شکستن لایههای فشرده شده خاک تحت الارض به کار می رود به زیر شکن(Subsoiler) موسوم است. معمولاً زیر شکن خاک را در اعماق 45 تا 75 سانتیمتری و گاهی بیشتر باز می کند درراس اسکنه های متوسط و کوچک بیلچه های کوچک و قابل تعویضی سوار می کنند. عرض و شکلبیلچه مورد نصب به هدف و شرایط کار بستگی دارد.
مجموعه ای از اسکنه های متوسطرا که روی یک شاسی سوار شده اند گاوآهن قلمی گویند. این نوع گاو آهن خاک را میشکافد ولی خاک و بقایای گیاهی را بطور کامل بر نمی گرداند‏ بلکه قسمتی از بقایا راهمراه با کلوخه های بزرگ در سطح خاک باقی میگذارد. این نحوه باز کردن خاک را نیمهشخم گویند. نیمه شخم در آیش زمستانه یا یکساله کاربرد دارد.
تعدادی اسکنه کوچکرا که روی یک شاسی سوار شده باشند کولتیواتور پاشنه ای گویند. بر روی کولتیواتورهایپاشنه ای می توان بیلچه های متنوعی سوار نمود. یک نوع بیلچه که عرض کمی داشته ولیطویل است برای خرد کردن کلوخه های خاک و وجین بین ردیفهای کاشت مورد استفاده قرا میگیرد. نوع دیگری بیلچه بصورت صفحه ای تقریباً افقی بر روی پاشنه سوار می شود وکولتیواتور پنچه غازی را بوجود می آورد. کولتیواتور پنچه غازی از نصب این بیلچه هابر روی گاو آهن قلمی بوجود می آید. کولتیواتور برای از بین بردن علفهای هرز در بینردیفهای کاشت و یا روی زمین فاقد محصول بکار می رود. معمولاً از کولتیواتورهائی کهبیلچه نسبتاً عریض و تقریباً افقی دارند برای سله شکنی و وجین علفهای هرز استفادهمی شود. از انواع بزرگ بیلچه (با بزرگترین فاصله دوبال در حدود 30 سانتیمتر) برایایجاد جوی و پشته های کوچک استفاده بعمل می آید.
گاوآهن ایرانی عبارت از قطعهچوب بزرگ استوانه ای شکلی به نام کنده است که نوک تیز و شیب‌داری در جلو دارد. قسمتنوک تیز و شیب دار کنده را خیش گویند. خیش را بوسیله قطعه فلزی می پوشانند تا بهاستحکام، دوام و راندمان گاو آهن بیافزایند.
کنده گاو آهن توسط یک محور به نامدیرک و تسمه هائی بنام یراق به قطعه چوبی به نام یوغ که روی گردن دام قرار می گیرد،متصل می شود. در روی کنده دسته ای برای هدایت گاو آهن نصب گردیده است. در انتهایدیرگ و محل ارتباط یراق سوراخهائی که به رأس آزاد دیرک نزدیکترند وصل نمایند و درنتیجه طول موثر دیرک زیادتر شود، عمق کار گاوآهن بیشتر می گردد.
گاوآهن ایرانیخاک را زیر و رو نمی کند ، بلکه خاک را می شکافد و باز می کند.گاو آهن ایرانی قادربه اختلاط بقایای گیاهی با خاک نیست و بستر مطلوبی را برای بذر بوجود نمی آورد. کلوخه های حاصل از کار این گاو آهن شرایط نامساعدی را برای سبز شدن بذر ایجاد میکنند. برای جبران چنین وضعی میزان بذر را زیاد و گاهی تا چهار برابر مقدار لازم درنظر می گیرند. کار گاو آهن ایرانی از نظر عدم زیر و روسازی خاک و باقی گذاردن بقایاروی سطح خاک مشابه گاو آهن قلمی می باشد. اما عمق کار گاوآهن ایرانی بسیار کمتر ازگاو آهن قلمی بوده که به نفوذ پذیری خاک بستگی دارد. گاوآهن ایرانی معمولاًشیارهائی به عمق 10 تا 15 سانتیمتر در خاک ایجاد می کند. چون فاصله دو شیار مجاورقابل کنترل نیست، غالباً برای آن که قسمتهائی بصورت شخم نخورده باقی نماند، دو شخمعمود بر هم می زنند. بطورکلی، کیفیت کار گاو آهن ایرانی به مهارت کارگر و شرایط خاکبستگی دارد. بهترین نتیجه از نظر تهیه بستر بذر در وضعیت گاو رو بودن خاک بدست میآید.
در زراعت سنتی، پس از دو شخم عمود بر همتوسط گاوآهن ایرانی، اقدام بهبذرپاشی نموده و سپس بذر را با گاوآهنی که عمق کار آنرا کاهش داده اند با خاکاختلاط می دهند.با این حال عمق قرار گرفتن بذر در خاک قابل کنترل نیست. در بعضیموارد از نوعی ماله – دندانه (که در اصفهان واز نامیده می شود) برای اختلاط بذر باخاک استفاده می کنند. ماله - دندانه تخته ای است به قطر چند سانتیمتر ، عرض حدود 40تا 50 سانتیمتر و طول 1 تا 5/1 متر است که روی آن تعدادی میخ قطور کوبیده اند. ماله – دندانه را توسط دام یا تراکتور بر روی خاک می کشند.
این دستگاه چهار عمل را بطورهمزمان انجام می دهد :
(1) کلوخه ها را تا حدی خرد می کند،
(2) بذر را با خاک مخلوطمی سازد،
(3) خاک را بر روی بذر می فشارد و
(4) زمین را مختصراً تسطیح می نماید