تاريخچه پرورش شتر مرغ شترمرغ از نظر جانور شناسي داراي قدمتي دومليون ساله است شترمرغ از زمانهاي بسيار دور مورد توجه انسان بوده است ونشانه ها يي از اين پرنده در مصر يونان و رم قديم مشاهده شده و در انجيل نيز از آن نام برده شده است زاداگاه شترمرغ بيابان هاي خشك و گرم آفريقا شبه جزيره عربستان مصر ويونان بوده است هدف اصلي پروش شترمرغ علاوه بر توليد چرم بسيار نرم و قابل اعطاف و پرهاي زيبا توليد گوشت بدون كسترول و همچنين روغن قابل استفاده در صنايع آرايشي و دارويي مي باشد طبقه بندي جانوري شترمرغ بزرگترين پرنده روي زمين واز خانواده پرندگان فاقد استخوانهاي پرواز مي باشد كه به علت نوع استخوان بندي بدن بزرگ و بالهاي كوچك توانايي پرواز ندارد از آنجا كه نيمرخ پرنده از فاصله دور شبيه شتر مي باشد اعراب آنرا شترمرغ نامگذاري كرده اند شترمرغ در طبقه پرندگان و يكي از زير راسته شتر مرغ سانان تعلق دارد گوشت شتر مرغ در شتر مرغ ماهيچه هايي كه از لحاظ اقتصادي مهم مي باشند ماهيچه هاي پا به ويژه در قسمتهاي نزديك بدن هستند خانواده شتر مرغ سانان در مقايسه با پرندگان قادر به پرواز فاقد ماهيچه هاي بزرگ سينه اي مي باشد گوشت شتر مرغ از لحاظ شكل ظاهري بيشتر به گوشت گاو بوده و كمي شيرينتر از آن است عده زيادي هم معتقدند كه اين گوشت از لحاظ شكل و مزه شبيه گوشت گوزن مي باشد مقدار گوشت بدون استخوان استحصال شده از ذبح شتر مرغ تقريبا معادل يك چهارم وزن زنده پرنده است ارزش غذايي گوشت شترمرغ در مقايسه باساير گوشت ها بالاتر مي باشد . مقدار كلسترول موجود در گوشت شتر مرغ به مراتب كمتر از ساير گوشت هاي قرمز بوده ولي بيشتر از مقدار كلسترول موجود در گوشت ساير ماكيان نمي باشد علاوه بر اين بسياري از كارشناسان مواد غذايي بر اهميت پايين بودن مقدار چربي گوشت شتر مرغ (در مقايسه با گوشت گاو و گوسفند) كه به نوبه خود مقدار انرژي آن را نيز كاهش مي دهد تاكيد كرده اند از سويي ديگر گوشت شتر مرغ عاري از چربي بين بافتي است




چرم شتر مرغ
در حال حاضر در بسياري از كشورها و بويژه در كشور هاي پيشگام پرورش شتر مرغ 50-60در صد در آمد حاصل از ذبح پرنده از فروش پوست تامين ميشود پوست شتر مرغ نرم و قابل انعطاف بوده در عين حال محكم و زيباست چرم حاصل از پوست شتر مرغ به علت دارا بودن مقداري روغن طبيعي خشك و شكننده نمي شود و از شكل ظاهري زيبا و بافت مناسب نيز برخودار است اين چرم در بازارهاي جهاني در رديف چرم تمساح و فيل قرار دارد و براي ساختن چكمه كفش كيف دستي و كاپشن مورد استفاده قرار ميگيرد چرم شتر مرغ بسيار بسيار با دوام ومقاومت آن در مقابل آب حتي از چرم تمساح هم بيشتر است
پوست شترمرغ ماده خاكستري روشن تا خاكستري تيره مي باشد در صورتي كه پوست پرنده نر تقريبا آبي تيره براق است
چرم شتر مرغ از دو بخش كاملا متمايز تشكيل شده است يك قسمت كه بدن پرنده را پوشانده و داراي برجستگي هاي است كه بيشترين بخش چرم شتر مرغ را تشكيل مي دهد و از لحاظ شكل ظاهري شبيه پوست ساير پرندگان مي باشد بخش ديگر چرم حاصل از ساق پاي پرنده است كه سطح آن را از پولك هاي ويژ ه اي پوشيده شده و تقريبا مشابه پوست خزندگاني همانند سوسمار است اين قسمت از چرم براي زيبا نمودن كيف هاي دستي چكمه كفش و غيره مورد استفاده قرار مي گيرد پوست شتر مرغ را ميتوان به رنگ هاي گوناگون در آورد
به طور كلي تعداد فوليكولها در اواع مختلف شتر مرغ ها يكسان است ولي اختلاف آنها در اين است كه فوليكولها ي پر نژاد گردن سياه ريزتر از فوليكول هاي پر ديگر نژادها است به عبارت ديگر تعداد فوليكول هاي پر گردن قرمز و گردن آبي در يك اينچ مربع كمتر از نژاد گردن سياه مي باشد هرچند كه در گونه هاي گردن قرمز و گردن آبي فوليكولها پر نژاد گردن سياه مي باشد هر چند كه در گونه هاي گردن قرمز و آبي فوليكولها پر در شتر بوده و اندازه سطح پوست آنه نيز از گونه گردن سياه بزرگتر است براي دسترسي به پوست با كيفيت مناسب ( از نقطه نظر اندازه و تعداد برجستگي ها كه وپژگي هاي يك چرم خوب است سن ذبح را 9تا 12 ماهگي پيشنهاد مي كنند)
پر شتر مرغ
با ارزشترين پر هاي سفيد شتر مرغ كه براي زيبايي مورد استفاده قرار مي گيرند در رديف اول پر هاي بال شتر مرغ نر قرار گرفته و تعداد آنها حدود 24 عدد مي باشد از پرهاي با كيفيت پايينتر شتر مرغ در ساخت گرد گير استفاده ميشود گردگير هاهاي توليد شده از شتر مرغ به دليل خاصيت ضد الكتروستاتيكس آنها بسيار مناسبتر از گردگيرهاي يا الياف ساخته شده از پر شتر مرغ در صنايع الكترونيك و نيز رنگ كاري اتومبيل ها ي لوكس گرانقيمت مورد توجه قرار ميگيرد


تخم شتر مرغ
كاربرد اصلي تخم شتر مرغ جوجه كشي و توليد جوجه مي باشد و لي تخمهاي بدون نطفه پرنده مصرف غذايي داشته و در انواعي از شيرينيها و كيكها مورد استفاده قرار ميگيرد حداقل وزن تخم شتر مرغ 1000گرم و حداكثر آن 2400 گرم و به طور متوسط 1500 گرم مي باشد مقايسه اندازه تخم شتر مرغ با تخم مرغ در شكل زير مشاهده ميكنيد




زيست شناسي شتر مرغ
الف) اسكلت

پرندگاني كه توانايي پرواز ندارند فاقد استخوان زورقي جناغ سينه مي باشد
بالها شتر مرغ بالهاي بزرگي دارد كه براي نشان دادن حالت رفتاري و تنظيم دماي بدن براي حفاظت تخمها جوجه ها نشان دادن تمايل جنسي و تسليم بودن نيز استفاده ميكند
پاها استخوان پاي شتر مرغ داراي دو انگشت مي باشد كه هر كدام داراي چهار بند است آخرين بند انگشت اول پا تيز و چنگال شكل است
ستون مهرها
شتر مرغ داراي 18 مهره در گردن و 9 عدد مهره در سينه است كه دنده ها به آن متصل هستند همچنين 8مهره در كمر 3عدد مهره در بخش خاجي و8مهره در دنبالچه وجود دارد
ب)سيستم تنفس
شتر مرغ هاي نر از مري باد شده براي توليد صداي عميق استفاده مي كنند
ج)سيستم ادراري
كليه ها در شتر مرغ سانان شبيه ساير پرندگان مي باشد ولي در آنها كيسه مثانه وجود ندارد شتر مرغ ادرار را در *كوپرودئوم* نگه ميدارد
د)سيستم گوارش و تغذيه
شترمرغ پرنده اي همه چيز خوار بوده ولي غذاي اصلي آن گياهان هستند شتر مرغ داراي يك زبان ابتدايي است مري در سمت راست گردن قرار دارد شتر مرغها چينه دان ندارند در عوض داراي يك پيش معده با قابليت بزرگ و كوچك شدن هستند
شتر مرغ بزرگترين روده كور را دارد و مانند تمام پرند ها دو روده كور دارد كه حاوي باكتري ها هستند كه توانايي شكستن سلولز را دارند كيسه صفرا در شتر مرغ وجود ندارد
سيستم توليد مثل و تخم گذاري
1اندامهاي نر
شامل بيضه ها اپيديم مجاري وابران و فالوس (اندام جفتگيري ) مي باشد فالوس در شترمرغ در اثر فشار برسيستم لنفاوي به صورت اركت در مي آيد
اندامهاي ماده
شامل تخمدان چپ لوله تخمداني چپ و واژن مي باشد محل ذخيره ي اسپرم در واپن در قسمت اتصال رحم به واژن قرار دارددر فصل جفت گيري رنگ هاي پر هاي شترمرغ نر روشنتر و پوست آن كه معمولا آبي كمرنگ است به قرمز روشن تغيير رنگ مي دهد منقار پيشاني اطراف چشمها و پولكها ي ساق پا پرنده نيز در اين فصل صورتي رنگ ميشود
سيستم هاي پرورش شترمرغ
امروزه پرورش شتر مرغ كه تقريبا در بيشتر كشورهاي جهان رايج شده است به صورت يكي از سيستم هاي باز نيمه متمركز و متمركز يا بسته اجرا ميشود
سيستم باز با جوجه كشي طبيعي
در سيستم باز پرندگان هر آشيانه تعداد 8تا20 تخم مي گذارند و در صورتي كه تخمها را از آشيانه برداريم شتر مرغ ماده برانگيخته شده و تعداد بيشتري تخم مي گذارددر هر فصل تخمگذاري دو نوبت كاملا مشخص براي تخمگذاري و جود دارد به عبارت ديگر پرند گان بعد از يك دوره تخمگذاري مدتي استراحت كرده و مجددا به تخمگذاري مي پردازند مزيت عمده سيسم باز در ناچيز بودن هزينه هاي نگه داري پرندگان مولد مي باشد همچنين هزينه ها ي جوجه كشي طبيعي نيز تقريبا صفر است روش جوجه كشي بدون استفاده از دستگاه جوجه كشي داراي
معايب كه در ذيل به آن اشاره شده
الف) مرگ ومير جوجه ها در مزرعه معمولا زياد مي باشند
ب)كمك به جوجه ها معمولا مشكل و پر هزينه مي باشد
ج) احتمال بروز و شيوع بيماري در جوجه ها بيشتر است
د) تعداد جوجه ها توليد شده به شرايط فصلي بستگي دارد
سيستم باز با جوجه كشي مصنوعي
براي توليد كنندگاني كه تعداد قابل توجهي پرنده وحشي در مزرعه خود دارند اقتصادي است
معايب اين سيستم
الف) براي نگه داري و پرورش پرندگان منطقه اي ويسع مورد نياز است
ب) شناسايي و مواظبت از آشيانه ها در يك چراگاه وسيع مشكل است
ج) از آنجايي كه كنترل دقيقي بر آشيانه ها وجود ندارند احتمال از بين رفتن تخمها وجود خواهد داشت
سيستم نيمه متمركز
در اين روش بايد تعداد كافي محل هاي تغذيه براي پرندگان وجود داشته باشد كه همه شتر مرغ هاي گله چه ضعف و چه قوي به غذا دسترسي داشته باشند در غير اين صورت شتر مرغهاي قوي اجازه تغذيه كامل به پرندگان ضعيف را نمي دهند
محاسن سيستم نيمه متمركز
الف) هزينه هاي سرمايه گذاري براي حصار كشي و اقدامات جانبي نسبت به سيستم متمركز كمتر است
ب) شتر مرغ ها يي كه داراي توليد بالاي تخم هستند به سادگي مشخص مي شوند
ج) نظارت بر پرندگان آسان بوده و در صورتي كه پرنده آسيب ببيند و يا بيمار شود قابل تشخيص است
د9 هزينه ها تغذيه در مقايسه با سيستم متمركز كاهش پيدا ميكند زيرا پرندگان قادر خواهند بود مقداري از غذاي مورد نياز خود را از چراگاه تامين كنند
سيستم متمركز
اين نوع سيستم براي پرورش دهندگاني توصيه ميشود كه آگاهند كداميك از پرند هاي مولد براي توليد تخم هاي بيشتر و بارور و نيز توليد جوجه هاي سالم با يكديگر توافق كامل دارند